Προέλευση ονόματος Κιόρογλου (χορού των αλόγων)

Ο Κιόρογλου ή χορός των αλόγων χορεύεται από άλογα και ανθρώπους κατά τη διάρκεια του πανηγυριού. Ελάχιστοι όμως γνωρίζουν τις ιστορικές ρίζες αυτού του τραγουδιού και δεν εννοούμε μόνο ότι προέρχεται από την γείτονα μας χώρα την Τουρκία. Αναφερόμαστε ότι αυτό το τραγούδι υμνεί ένα ληστή, που έγραψε ηρωική ιστορία στην Τουρκία,λατρεύτηκε απ’ τον φτωχό γειτονικό λαό και τα κατορθώματα του έγιναν μύθοι και τραγούδια που πέρασαν και στα μέρη μας. Κιόρογλου είναι το όνομα του Καππαδόκη ήρωα της μεγαλύτερης τουρκικής εποποιΐας «Κιόρογλου Ντεστανή» και σημαίνει «ο γιος του τυφλού» ή κατά μια άλλη εκδοχή «ο γιος του άπιστου», του κιαφίρ, του γκιαούρη, δηλαδή του άπιστου χριστιανού που παντρεύτηκε μια μουσουλμάνα.
Ο Κιόρογλου ήταν ένας λαϊκός ληστής, ένας επαναστάτης που σε όλη του τη ζωή πάλεψε ενάντια στους Οθωμανούς τοπάρχες και στις αυθαιρεσίες του Σουλτάνου βοηθώντας παράλληλα τον φτωχό κόσμο της πατρίδας του, γι’ αυτό και λατρεύτηκε απ’ τα φτωχά λαϊκά στρώματα της Τουρκίας. Έδρασε κυρίως στην Μικρά Ασία αν και η καταγωγή του ήταν απ' την Καππαδοκία.
Κανένας δεν μας πληροφορεί γιατί το οργανικό κομμάτι που γράφτηκε για να εξυμνήσει τα κατορθώματα του συνδυάστηκε με το πανηγύρι του Ταύρου. Αυτό που συναντάμε στην βιβλιογραφία είναι ότι το τραγούδι ήρθε από την Τουρκία στην Λέσβο στην δεκαετία του 1920 και αρχικά οι παλιοί το λέγαν «Πεχλιβάνης», που θα πεί παλληκαράς, γι' αυτό και τον χορεύαν με τα μαχαίρια, όχι σαν τώρα, πάνω στα άλογα και στα πανηγύρια.

Πηγή: Γιακαλής Σ. (http://sgiakalis.blogspot.gr/2010/11/blog-post_29.html)

Χορός αλόγων (Κιόρογλου)

 Πηγή Βίντεο: kampy (YouTube)

Βίντεο Κιόρογλου (Ατ Χαβασί  στα τούρκικα) που σημαίνει χορός των αλόγων. Ο σκοπός των αλόγων παίζεται κατά την περιφορά της εικόνας του Αγίου καθώς και στο γλέντι κατά τη διάρκεια του πανηγυριού. Τα άλογα κάνουν φιγούρες και είναι χαρακτηριστικό κατά τον κύριο Καλαμά ότι ποτέ δεν έχει δημιουργηθεί κάποιο πρόβλημα ή ατύχημα, γεγονός που αποδίδεται στην ευλογία και προστασία του Αγίου. 

Φωτογραφίες με στιγμιότυπα από το πανηγύρι του Ταύρου στην Αγία Παρασκευή 

  Πηγή: Λαογραφικός Σύλλογος Αγίας Παρασκευής

                                                                                Πηγή: κ. Νίκος Κομνηνός

Βίντεο στιγμιοτύπων του πανηγυριού του Ταύρου (2011).

    

                                                        Πηγή: ftero1964, YouTube

Τελετουργικό  πανηγυριού

Η πρώτη φάση που πανηγυριού αρχίζει από την Παρασκευή. Το βόδι στολίζεται  με λουλουδένιο στεφάνι στο λαιμό και του χρυσώνονται τα κέρατα. Κρεμούν και στο μέτωπό του επιγραφή με το όνομα του δωρητού (κουλπαντζή). Ο Ταύρος που πρόκειται να θυσιαστεί περιφέρεται με τους ήχους λαϊκής μουσικής στους δρόμους της Αγίας Παρασκευής, ενώ προπορεύεται το λάβαρο του Αγίου Χαραλάμπους. Τα μέλη του Συμβουλίου γυρίζουν τους δίσκους, όπου ρίχνονται τ' αφιερώματα, και με ένα ασημένιο μπουχούρι (μυροδοχείο που καταλήγει σε στενό επιμήκη λαιμό, Την επόμενη μέρα, το Σάββατο, οι πανηγυριώτες φέρνουν γύρω την αγορά, καβάλα πάνω σε λαμπροστολισμένα άλογα. Το θέαμα είναι ξεχωριστό. Το παλιό έθιμο σε όλη τη μεγαλοπρέπειά του, κάνει το πανηγύρι με το δικό του χρώμα και την ιδιομορφία του να διαφέρει δηλώνοντας ολοφάνερα τη μοναδικότητα του. Στη συνέχεια οι καβαλάρηδες αναχωρούν για την τοποθεσία "Ταύρος". Αξίζει να παραβρεθεί ο επισκέπτης τόσο στην αναχώρηση από την Αγία Παρασκευή, όσο και στην άφιξη των εφίππων στο εξωκκλήσι του Αγίου Χαραλάμπους όπου το γλέντι συνεχίζεται με μουσική. Το βράδυ της ίδιας μέρας, γίνεται η θυσία του βοδιού και όλη τη νύχτα η παρασκευή του παραδοσιακού φαγητού «κισκέτς», το οποίο και μοιράζεται το πρωί της Κυριακής στους προσκηνυτές, αφού πρώτα ευλογηθεί από τον ιερέα που θα χοροστατήσει στη Θεία Λειτουργία. Το «κισκέτς» πρόκειται για ένα παλιό, αρχοντικό και νοστιμότατο φαγητό που μπορεί να παρασκευαστεί σε μεγάλες ποσότητες. Στην Αγία Παρασκευή, κατά συνήθεια, προσφέρεται στα τραπέζια των αρραβώνων ως έδεσμα. Κατά παράδοση είναι το φαγητό που παρασκευάζεται απ’ το θυσιαζόμενο στο πανηγύρι του Ταύρου ζώο. Η κατασκευή του απαιτεί πολύ κόπο και χρόνο. Κατά βάση αποτελείται από κρέας, λίπος, σιτάρι και κρεμμύδια.

Το απόγευμα της Κυριακής μετά τη γραφική και τελετουργική άφιξη των εφίππων πανηγυριστών από τον Ταύρο διεξάγονται οι αυθεντικοί παραδοσιακοί ιππικοί αγώνες στη θέση "Σταλός", που βρίσκεται στη βορειοανατολική έξοδο της κωμόπολης μας, με μεγάλα και σημαντικά έπαθλα για τα άλογα που διακρίνονται και για τους αναβάτες τους. Μετά τους ιππικούς αγώνες ακολουθεί γλέντι σε όλα τα καφενεία του χωριού με παρέες πανηγυριστών και επισκεπτών.

Το ίδιο γλέντι σε μεγαλύτερη έκταση και με συμμετοχή σχεδόν όλων των κατοίκων του χωριού, τα ονομαστά "ΧΑΡΛΑΜΕΛΙΑ", γίνεται και τη Δευτέρα το βράδυ με μεγάλο αριθμό λαϊκών συγκροτημάτων, που έρχονται από όλο το νησί. Η διασκέδαση διαρκεί μέχρι τις πρωϊνές ώρες της Τρίτης. Μάλιστα στο χορό τηρείται σειρά προτεραιότητας για κάθε παρέα ώστε να μην γίνονται παρεξηγήσεις.

Καθ' όλη τη διοργάνωση του πανηγυριού διακρίνει κανείς πανάρχαια έθιμα όπως η ταυροθυσία, ο εξαγνισμός, οι ιπποδρομίες, το γλέντι, οι παραδοσιακοί χοροί στοιχεία άμεσα συνδεδεμένα με την μικρασιατική παράδοση του ελληνισμού. Ειδικότερα ο εξαγνισμός συνδέεται με τις θυσίες που γίνονταν για τον κάτω κόσμο καθώς και με τη χριστιανική παράδοση, αφού ο ιερέας ευλογεί και θυμιατίζει τον ταύρο.

Πηγή: http://www.lesvosgreece.gr/el/panigyria

\

 Γενικές πληροφορίες για το πανηγύρι

   Το πανηγύρι η διάρκεια του οποίου είναι 4 μέρες και είναι πολύ δημοφιλές, διεξάγεται το τελευταίο Σαββατοκύριακο του Ιουνίου και είναι προς τιμή του Αγίου Χαραλάμπους. Η τελευταία μέρα ονομάζεται «χαρλαμέλια» από το όνομα του Αγίου Χαραλάμπους και προορίζεται για γλέντι μόνο των ντόπιων του χωριού.

     Η έναρξη του πανηγυριού χάνεται στα βάθη τον χρόνων. Εικάζεται ότι κατά την Τουρκοκρατία, η περιοχή του Αγίου Χαραλάμπους ονομαζόταν (μέχρι και σήμερα) Ταύρος και εκεί οι χωριανοί διατηρούσαν βοοειδή. Τότε κάποιος χωριανός, ονομαζόμενος Μαλομύτης έχασε ένα ταυρί που το βρήκε μετά από καιρό σε περιοχή οθωμανικής δικαιοδοσίας που απαγόρευε την πρόσβαση σε Έλληνες. Ο κάτοχος του ζώου προσπάθησε να το πάρει και ο Τούρκος επιστάμενος της περιοχής προσπάθησε να τον σκοτώσει τρεις φορές χωρίς επιτυχία γιατί εμποδιζόταν από τον Άγιο. Από τότε ο Τούρκος πίστεψε στον Άγιο και του επέτρεψε να πάρει το ζώο. Ο Μαλομύτης αποφάσισε να  το πάει τάμα στον Άγιο. Έκτοτε καθιερώθηκε να γίνεται σφαγή ταύρου ως τάμα στον Άγιο Χαράλαμπο και να παρασκευάζεται το τοπικό φαγητό «κισκέκ».

                                                                         Το μαγείρεμα του «κισκέκ».

Συνταγή Κισκέκ (ένα καζάνι)

- 25 κιλά μοσχαρίσιο κρέας

- 12 κιλά πρόβειο κρέας

- 10 κιλά κρεμμύδια

- 1 μεγάλο ταψί (καθαρισμένο) σιτάρι

 -αλάτι

 -πιπέρι

Εκτέλεση 

Βράζουμε τα κρέατα που έχουμε ξεκοκκαλίσει μαζί με τα κρεμμύδια σε ένα μεγάλο καζάνι και σε ένα άλλο καζάνι βράζουμε τα κόκκαλα των οποίων το ζωμό προσθέτουμε σταδιακά στο κρέας. Ενώ βράζει το κρέας αφαιρούμε τον αφρό που δημιουργείται. Όταν το κρέας κοντεύει να βράσει ρίχνουμε μέσα το σιτάρι. Αφού βράσει το μείγμα ρίχνουμε αλάτι και πιπέρι και μετά το κοπανάμε δυνατά με μεγάλα ξύλα τα λεγόμενα κουπιά ή κόπανους μέχρι να λιώσει και να γίνει αλοιφή. 

Το φαγητό ευλογείται και σταυρώνεται από τον ιερέα και στη συνέχεια διανέμεται στον κόσμο που είναι στο πανηγύρι.

Περί του ιστολογίου μας

Στο παρόν ιστολόγιο θα ασχοληθούμε με τα πανηγύρια της Αγίας Παρασκευής ενός μεγάλου χωριού της νήσου Λέσβου. Το πανηγύρι του ταύρου όπως αλλιώς λέγεται αποτελεί θέμα του project της ομάδας μας  για το ΣΔΕ Καλλονής. Οι εκπαιδευόμενοι που συμμετέχουμε στην εν λόγω ομάδα είμαστε οι: Περικλής Κιουλάφας, Γιάννης Ματζουράνης και Παναγιώτης Δουδωνής. Πληροφορίες συλλέξαμε από την βιβλιογραφία που έχει γραφτεί για το πανηγύρι του ταύρου και για τα έθιμα τις Αγίας Παρασκευή. Σημαντική ήταν η επίσκεψη  μας στο χωριό όπου συναντήσαμε ντόπιο πληθυσμό που μας έδωσε πληροφορίες. Ειδικότερα θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε κύριο Χαράλαμπο Καλαμά, πρόεδρο του Λαογραφικού Συλλόγου Αγίας Παρασκευής για το πολύτιμο υλικό (cds και βιβλία) και τις πληροφορίες που μας έδωσε για το πανηγύρι. Σημαντική πηγή πληροφόρησης για μας ήταν και το διαδίκτυο.